THƠ TRỊNH SƠN

Nhà thơ Trịnh Sơn

             Trên bầu trời thi ca rộng lớn, bao nhiêu ngôi sao Thi ca đã chiếu sáng, còn chiếu sáng. Có những vì sao băng qua, dù chỉ một vết lấp lánh, song, tất cả vần tụ, sống động, làm sáng lên, dọi tới những thao thức, cả những góc sẫm lịch sử và đời Người. Ngoài Trời còn có những Trời khác. Ngoài Thiên hà còn những Thiên hà. Thật mừng vui trong Bầu Trời Mới đã lung linh và ngời lên những vì sao trẻ thúc đẩy Thế giới Thi ca chuyển động không ngừng. Trịnh Sơn là một trong điệp trùng ấy. Sự xuất lộ của họ vào đầu Thiên niên kỷ mới, làm chúng ta hồi hộp, chờ đợi, hy vọng và rất đáng để reo vui. Thơ Trịnh Sơn chiếu lên không gian rờ rỡ và mênh mang của Thi ca nét quyến rũ. Nét quyến rũ tinh khôi, tráng kiện, đắm mê, khắc khoải và chất chứa... Dù còn nhiều lạ lẫm, lạ lẫm cuốn hút. Nếu Thiên hà Thi ca không ngừng chuyển vận và mênh mông kia thiếu những vì sao trẻ, sẽ buồn bã biết bao!  

                                                                                                                            Hoàng Quý

SCARLET ÁO XANH

1. NHỮNG CÂU THƠ CHÁY

Anh đã từng làm những câu thơ kiêu hãnh

Phản bác Einstein, rằng, tình yêu không tương đối

Anh đã từng làm những câu thơ bay bổng

Vén tóc xanh con gái thấy mặt trời

Anh đã từng làm những câu thơ không rơi

Thời gian vẫy vùng trong một dấu gạch nối

Ảnh sưu tấm

Ôi, những câu thơ logic và công nghệ

vén thế kỷ 21 như mở cửa một khu vườn

hàng loạt bông hoa tóc đỏ vàng phơi rốn nhảy hip hop

diệp lục thay bằng rượu ngoại và thuốc lắc

sâu róm sâu đo đột biến thành Lao, Gan, và Aids

Ôi, những câu thơ như lũ bướm sinh sản vô tính

sắc màu chọn trước bằng lập trình

đậu hờ hững chờ một cái nhấp chuột

Ôi, những câu thơ không mồ hôi không nước mắt

không khóc không cười không bắt đầu không kết thúc

Có nghĩa lý gì hỡi trường ca và tứ tuyệt tự do và lục bát

giới hạn giấc mơ trong mỏng mảnh hình hài?

Có nghĩa lý gì duy tâm duy vật hiện sinh và Freud

triết thuyết mơ hồ thay đổi được đâu vết lở bồi ký ức?

Có nghĩa lý gì hỡi sáng tạo và nghệ thuật

vẽ con người bằng nét bút thiếu hồng cầu?

Anh vò nát ngàn câu thơ đói khát

ném vào lửa

- lửa tắt

Anh xé vụn tuổi hai mươi bệnh tật

ném vào em

- em khóc

Giọt nước mắt cào vai áo bạc màu

Vành tai bèo rủ nắng lại với nhau

- Nhóm lửa

Lửa dắt anh thăm Ngã Ba Đồng Lộc

nhọc nhằn hố bom rộng gấp trăm ngàn lần thung lũng Silicon

Lửa vượt qua được mất sống còn

nghiệm chứng chân lý : Mặt trăng gần hơn Lưu Xá

Lửa đấu tranh lội suối băng rừng

giữa chiến trường hoa nở

Lửa nông trường ấm lòng thành phố

mở suối đào kênh giũ áo bụi đời

Lửa hôm nay rướm máu bàn chân đo vực thẳm

giành giật hạt mầm trong tay loài gặm nhấm

Lửa xanh um trên núi đồi xứ sở

hoa cho người - riêng mình một chiếc lá

Em bẩy đời lên và bẩy thơ lên

nghiêng nghiêng Điểm Tựa

một cánh bướm vỗ ở Brasil cho Paris mưa

một tiếng gốm vỡ giữa Bắc Kinh khiến thế giới rùng mình

một cái lắc đầu nơi Washington bắt cả vùng Trung Đông khốn khổ

người hỏi người : Đâu là điểm tựa?

không quá vọng cuồng như Archiméde

bẩy trái đất lên bằng sức vóc con người

nhưng câu nói ấy đã bẩy thiên tài lên đài bất tử

người hỏi tôi : Đâu là điểm tựa?

giấc mơ bác thợ mộc có thể là đòn bẩy

khi thế kỷ cong vênh như đòn gánh

cơm áo phù hoa nắn tôi thành chú bé gỗ mũi dài

tôi hỏi mình : Đâu là điểm tựa?

giọt ký ức không đủ tròn để lăn

con ngươi lắc lư bản sonate mệt nhoài

thôi cứ để nỗi buồn trên cao có vì sao níu giữ

Em nói : Em là Điểm Tựa!

Dẫu que diêm của Andersen có là khoảnh khắc

hy vọng còn mãi mãi

Dẫu chiếc lá cuối cùng không diệp lục

sự sống đã bắt đầu

Dẫu ao mê bùn nát đục ngầu

sen hồng vừa bước xuống

Dẫu tương lai cuống cuồng ảo tưởng

quay đầu, nghĩa là, Bờ

Dẫu bạo tàn bão thế kỷ chưa qua

niềm tin đắp phù sa mới

Dẫu cái chết từng giờ réo gọi

lưng trời một bóng trăng trôi

Anh bắt đầu làm những câu thơ gió thổi

buốt mắt người khắc khoải chong đêm

Anh bắt đầu làm những câu thơ không bóng tối

Scarlet áo xanh đêm biếc như ngày

Anh bắt đầu làm những câu thơ ban mai

mặt trời mọc lên từ đốm lửa

Đừng tưởng chỉ có ánh sáng từ lửa

tôi đã thấy

Ánh sáng chảy ra từ bàn tay thắp lửa

Trên bức tường xám ngắt thời gian

Chiếc lá cuối cùng neo sự sống

Giữa cái lạnh rát mặt đêm đông

Que diêm cuối cùng nuôi hơi ấm

Có những giấc mơ không bao giờ thành hiện thực

Đâu trái thị thơm tho nào cũng Cô Tấm bước ra

Đã có nhiều con sâu cắn phá

Lởm chởm buồn vỏ thế kỷ chúng ta

Bay lên

Bay lên

Hỡi kiếp người nhọc nhằn bệnh tật kia ơi

Đừng tưởng chỉ có những vì sao mới làm nên bầu trời

Khi một vì sao rơi

ấy là lúc cuộc đời

Mọc tinh khôi

Đóa hy vọng

Thơ bẩy đời lên và bẩy tôi lên

Áo em phơi Điểm Tựa

Tim em thắp lửa

Rộn ràng

Thơ

Cháy

2. HOA ĐẦU GIÓ

Có một nơi sông và suối và hồ

Hẹn nhau vòng cung con đập (1)

Sau phiên gác em rón rén vén vạt cỏ ngồi

Nghe tuổi 20 khơi dòng róc rách

Nghe ăm ắp trăng giặt áo xanh

Nghe cú kêu sương trong tiếng gió trở mình

Nghe lửa cháy thình lình 

Khô giòn đốm lá

Ảnh sưu tầm

Tuổi 20 xuôi sông ngược suối phơi lặng lẽ hồ

Còn mãi bấp bênh con đập

Bao nhiêu lần con đập biến thành con dốc

Niềm tin chơ vơ nở bông hoa bên vực

Em rướn tay hái

Mồ hôi nhảy múa lấp lánh bức xạ mặt trời

Giọt nào cũng tròn giọt nào cũng căng

Giọt nào cũng có thể là nước mắt

Giọt nào cũng có thể là máu

Thăm thẳm dục vọng ngụy trang cái chết trong lộng lẫy ảo tưởng

Dán thành những cánh diều rực rỡ và thả phất phơ không dây

Em biết

Hạnh phúc có thật

Niềm tin có thật

Tình yêu có thật

Phập phồng ngực áo xanh rạo rực một cánh buồm

Buồm ơi buồm ơi

Đâu chỉ có những tàu thuyền khổng lồ ngoài biển khơi bao la kia mới có buồm

Đâu chỉ có lá có vải có nylon mới dệt nên buồm

Đâu chỉ có những cánh tay rắn chắc thủy thủ mới lèo lái nổi buồm

Em đứng giữa đất trời quê hương thấy sóng nhảy trên thềm thế kỷ

Con đường nào cũng sóng

Con đường nào cũng sông

Con đường nào cũng biển

Buồm ở đâu buồm ở đâu nếu mỗi con thuyền đều chỉ lo tìm riêng cho mình một chỗ đậu

Đến khi nháo nhào lật chìm mới nhận ra sự hờ hững quá muộn

Sẽ còn gì sẽ mất gì nữa

Buồm của anh ơi buồm của tôi ơi

Cánh buồm nào ghé vai kéo giấc mơ bạn mình ra khỏi vũng cạn

Người ta dạy nhau yêu thương và không quên dạy nhau nghệ thuật ngoảnh mặt

Buồm của tôi ơi buồm của anh ơi

Cánh buồm nào vừa làm phao lại vừa làm sóng giữa thế giới của mình?

ảo ảnh và ngông cuồng

khi tự cho mình quyền lãng quên quá khứ

yếu ớt và ngu ngốc

khi đạp trên hiện tại mà bước qua

em đã thấy nghịch lý ngay ngã tư phố nhỏ xíu mỗi ngày đi qua

ồn ào bóng loáng xe cộ

và, nhỏ nhắn trơ trọi mấy bàn tay chìa ra

em cũng đã thấy nghịch lý trên tivi từng phút từng giờ

rầm rộ hội hè nơi này 

và, súng nổ bom rền đói khát loạn lạc nơi kia

ôi , nghịch lý lại luôn luôn có lý để tồn tại

hỗn độn thế giới thế giới hỗn độn

người ta thét gào đòi một bàn tay sắp đặt lại

một bàn tay đủ quyền năng

lấy hạnh phúc làm tấm chăn đắp che bất hạnh

lấy tiếng cười nhét vào những cái miệng chỉ chực khóc

nhưng, bàn tay nào bàn tay nào có thể làm nên điều kỳ diệu này

không,

không thể chầu chực cầu mong thượng đế

vì Ngài đã hứa Thiên Đường và Niết Bàn ở một thế giới khác

cũng không thể ngã lưng vào khoa học

mọi phát minh đều xuất phát từ con người và sẽ từ con người mà kết thúc

em đi

em đi

phố buổi sáng nhớ tiếng bánh mì rao

phố giữa trưa oi nồng mưa ngược nắng

phố hoàng hôn nhà cao tầng che mây

phố vào đêm ngác ngơ đêm vào phố

em đi

em đi

cám ơn nhé ngàn nụ cười choàng vai

cám ơn cả những đôi môi dè bỉu

em đi em đi khi chân đang còn đứng

em đi em đi lúc xe chưa kịp chạy

không nhìn lại

sau lưng có quá nhiều bàn tay vẫy

Mẹ hỏi Hoa xung phong màu gì

Chia tay giảng đường con không về quê?

Anh hỏi Hoa xung phong màu gì

Mở cửa cuộc đời em làm người xa phố?

Bạn hỏi Hoa xung phong màu gì

Mùa hạ cuối cùng còn mang theo nhành phượng đỏ?

Em hỏi Hoa xung phong màu gì

Áo cô dâu trắng hồng áo chị xanh như lá?

Nín thở vừa một niềm kiêu hãnh

(không thể trả lời chỉ bằng lời

đôi khi ngôn từ bỗng trở nên yếu ớt)

Em giấu phấn son giữa những trang Nhật ký Đặng Thùy Trâm

Lấy tiếng bom Đồng Lộc làm neo giữ trăm đợt sóng ngầm

Nụ cười thắm nhọc nhằn

Ước mơ quen trở giấc

Chân con gái in chân người vỡ đất

Mười ngón hồng xinh đâu chỉ bước cho mình

Tóc cất tai bèo. Khoác ba lô. Dặm bước

Scarlet ngẩng đầu đọc thơ Phạm Tiến Duật

“…Bụi mù trời, mùa hanh

     Nước trắng khe mùa lũ

   Đêm rộng đêm dài là đêm không ngủ

 Em vẫn đi, đường vẫn liền đường…”(2)

Nhật ký : ngày… tháng… năm…, hiện trường

              Gió quàng áo xanh

           Nắng sần sùi bazan

       Thò tay vào bụi gai thế kỷ

    Nhặt nhạnh lại những hạt mầm khát sáng

Đồng nghiệp thân tên M phải cấp cứu phơi nhiễm

Nhật ký : ngày… tháng… năm…, cả đơn vị ăn mừng

             Tin vừa phát trên radio

           Việt Nam chính thức gia nhập WTO

         Buồm quê hương hiên ngang ra biển lớn

Nhật ký : ngày… tháng… năm …, đêm trắng

              Cồn cào thương Thị Vải bạc dòng

             Ước ao mình hóa suối rửa xanh sông

Nhật ký : ngày… tháng… năm…, cuối tuần

              Không shopping, không hẹn hò, không trang điểm

             Ngày đi dạy xóa mù khuya còn thơm mùi phấn…

Có một nơi sông và suối và hồ

Hẹn nhau vòng cung con mắt

Trong veo hay đục ngầu bình yên hay sóng giật

Một mảnh trời xanh hay lùng bùng mây tụ

Hy vọng hay buông lơi đớn đau hay hạnh phúc

Đất biết

Và tôi biết

Em mới nở

Rung rinh Hoa đầu gió

3. VUỐT MẶT MÀ NHÌN

Có tượng đài nào không in bóng xuống dưới chân mình

Về phía ngược sáng

Là vinh quang là tủi nhục là nụ cười là nước mắt

Là tay chân yêu thương là hận thù nát ruột

Là tất cả những gì thế hệ ấy đã trải qua

Ảnh sưu tấm

Đứng trong bóng ấy anh nghĩ gì

Mà đôi mắt ngó xa xăm cuối chân trời

Đứng trong bóng ấy em nghĩ gì

Mà bất chợt hương khói mọc trên vai

Người ta cứ hay nói về Trường Sơn như một quyền sở hữu

Tự do tô màu và tự do bóp méo

Vì Trường Sơn không có miệng để lên tiếng?

Hay vì mấy mươi ngàn cái miệng đã khóc đã cười đã hát cho Tổ quốc và bây giờ không còn thời gian để ba hoa tranh chấp?

Người ta lại hay nói về Trường Sa Hoàng Sa như một niềm tiếc nuối

Dù linh thiêng hùng vĩ nước non vẫn còn có thể giữ lại

Như một ngàn năm cha anh đã giữ lại

Bằng mồ hôi, nước mắt và máu

Bằng tất cả những gì có thể có

Ôi, quê hương quê hương

Ôi, đất nước đất nước

Có rất nhiều hố bom trên cung đường Trường Sơn gió ngát

Hố bom nào xanh hơn nơi ngã ba Đồng Lộc

Có mười vầng ngực trăng nhú chưa căng

Lại nhưng nhức nỗi khát khao hình chữ S

Có những bàn tay vẫy qua rơi hẹn thề ở lại

Tình yêu mọc xanh nhánh thông nhòn nhọn mưa mùa

Có tiếng cười giòn vỡ òa tiếng suối

Cuốc leng vỡ đường tim con gái vỡ ai

Người nhớ người thăm thẳm khói hương bay

Đất nhớ người tạt bụi vào thời gian vành vạnh

Có mười vầng ngực nảy mầm trong một lồng ngực

Cho tôi áp mặt xuống cỏ

Tinh khôi chấm tròn đỏ

- Việt Nam

4. BƯỚC NỮA

Một bên suối đục ngầu đá nhảy

Một bên hồ trong trẻo nước êm

Con đập nằm im

Mong manh ranh giới được mất sống còn

Mong manh khiêm nhường mong manh kiêu hãnh

Con đập lặng thinh

Mỗi ngày lấm dấu chân bò chân dê

Mỗi ngày lấm dấu chân người

Thỉnh thoảng đêm vén cỏ em ngồi

Khi những giọt mồ hôi ngày đã tan

Khi những giọt nước mắt ngày đã tràn

(chóng vánh danh vọng đẩy người ta về hai phía đập)

Guốc nhỏ phơi thuyền

Áo xanh căng buồm

Em chòng chành gió em gập ghềnh sóng

Chở giấc mơ về phía khát vọng

Chở tình người qua cơn bệnh tật

Không neo không phao

Chỉ có cỏ lau ve vuốt nỗi buồn

Cỏ lau ghim vào cô đơn

Ảnh sưu tấm

Cô đơn buông xuống hồ thành sen

Nỗi buồn xuôi suối hóa cánh đồng

Ranh giới mong manh hay mông mênh

Thiện ác một bước người

Bỏ khôn bỏ dại cho đời

Rời con đập

Em vào phiên gác

Ai không mong chân cứng đá mềm

Ai không muốn môi cười vơi tiếng khóc

Ước mơ không có mắt

Đá cứ nhọn và chân cứ toạc

Đứng lên em ơi

Bước

Bước nữa

Nuôi từng bước

Không tới được chân trời

Vẫn còn thấy chân người

Chân em vừa chân tôi

TS.

(1) Con đập tràn (Trường 3 TNXP – Phú Giáo – Bình Dương) là nơi giao nhau giữa Sông Bé, suối SamRing và Yên hồ.
(2) Trích bài thơ “Gửi em, cô TNXP” (Phạm Tiến Duật – Đức Thọ, 1968)

Nguồn: Trịnh Sơn, NXB Hội Nhà văn, 2010