THƠ Y PHƯƠNG

Nhà thơ Y Phương

Nhà thơ Y Phương tên thật là Hứa Vĩnh Sước. Sinh ngày 24 - 12 - 1948 tại làng Hiếu Lễ, Trùng Khánh, Cao Bằng.
Năm 1968 ông phục vụ trong quân đội. Sau chiến tranh ông làm việc tại Sở Văn hóa Thông tin Cao Bằng. Năm 2002, ông chuyển về Hà Nội, làm việc tại Hội Nhà văn Việt Nam. Hiện tại ông và gia đình sống tại Hà Nội.
Những tập thơ đã in: Người núi Hoa (1982), Tiếng hát tháng Giêng (1986), Lửa hồng một góc (1987), Lời chúc (1991), Đàn then (1996), Ngược gió (2006), Những bài hát cho Sa (2011). Hai trường ca của ông gồm: Chín tháng  và Đò trăng. Với trường ca Chín tháng, ông đoạt Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Bài thơ Nói với con của ông được đưa vào Giáo khoa thư. Ngoài Gỉai thưởng Nhà nước, ông còn đoạt nhiều Giải thưởng về Văn học Nghệ thuật khác của Tạp chí Văn nghệ Quân đội và Hội Nhà văn.

Năm Y Phương về làm việc tại Hà Nội (2002) cũng là năm tôi lần đầu gặp ông. Hôm ấy, đang loay hoay hỏi thăm phòng làm việc của Tổng biên tập Tạp chí Nhà văn Hà Đình Cẩn, một người vạm vỡ có đôi mắt "biết nói" ân cần chỉ dẫn cho tôi căn phòng trong góc của Tổng biên tập. Thấy tôi quay ra, ông bảo, vào chờ ở chỗ mình, chắc anh Cẩn về ngay thôi. Ông và gia đình khi ấy tạm ở một phòng nhỏ thuộc cơ quan Tạp chí Nhà văn 65 đường Nguyễn Du. Thế là chúng tôi chuyện trò. Cái cách tiếp xúc và sự ân cần, giản dị của ông làm cho tôi không e ngại. Khi tôi thưa tên, ông à lên vui vẻ, rồi đọc to: "No xôi no thịt thì cứ chơi liền liền đi/ Trên đầu lắc lư con ma rượu rồi, có đứa trốn ra nương, hai đứa khéo mà thành một đứa". Thơ tôi nào có ra gì mà ông thuộc. Ông bảo, ra đây là Hoàng Quý đấy, chỉ một "Ngẫu hứng qua mường" em xứng đáng đại diện cho cả một cộng đồng tộc người. Được khen thì tất nhiên ai chả thích. Tuy nhiên, đánh giá thẳng băng và có tính khích lệ của ông làm tôi bối rối. Kể từ lần gặp gỡ ấy, đến giờ, tôi được ông coi như người em. Nhiều năm làm sưu tầm Văn hóa Dân gian và lang thang vùng cao, tôi hiểu rằng, có được tình cảm ấy không vì chữ nghĩa.
Thơ Y Phương thấm đẫm dân ca Tày, đời sống Tày, bền chắc như đá núi Cao Bằng, nhẹ nhõm như mây sáng trên sông Hiến, sông Bằng và cường tráng không gian biên viễn. Nhiều bài thơ của ông có thể hát lên, có thể ngân nga. Ở nhịp, ở điệu, ở thi ảnh, thi hình,  ở cách nói, ở tình... váng vất làn sli, điệu lượn. Lối nói ví của người miền cao khi biến ảo trong thơ Y Phương luôn luôn gây ngạc nhiên, hưng phấn và thích thú. Cùng với Nông Quốc Chấn, Y Phương mang đến cho cánh đồng thơ Việt sự rực rỡ, phong nhiêu.
Trân trọng giới thiệu một chùm thơ Y Phương trong triền rừng thơ đẹp đẽ của ông! 
Hoàng Quý

     

Mùa hoa

Ảnh sưu tầm

Mùa hoa

Mùa đàn bà

Mặt đỏ phừng

Thừa sức vác ông chồng

Chạy phăm phăm lên núi.

Mùa hoa

Mùa đàn ông

Mệt như chiếc áo rũ

Vừa vịn rào đi vừa ngái ngủ.

Lên Cao Bằng

Chúng tôi lên Cao Lù qua đèo Cô Lía

Chúng tôi đến đèo Liêu qua đèo Mã Phục

Xuyên qua rừng vầu

Luồn qua rừng trúc

Như bầy ong

Như đàn chim

Ảnh sưu tầm

Chúng tôi lên Cao Bằng Cao Bình

Bước đá

Bước mây

Bước mùa đông

Bước mùa hè

Cây đàn tính dây trong dây đục

Ăn cơm lam mấy khúc

Áo tơ tằm đi đánh giặc bền lâu

Lên Cao Bằng chưa rõ phố phường đâu

Sương tháng Chạp mịt mù sông Hiến

Chỉ lấy đường

Chỉ lấy đèo

Làm vui

Làm đẹp

Hoa cháy đỏ miền rừng Phia Bjoóc

Dòng Khuổi Sao con gái tắm cùng trăng

Hút thuốc lá Cao Bằng

Mới biết đất quê mình thơm tho đến thế

Đất sinh ra em. Đất hiền như mẹ

Đất Hòa An cho giọng nói thương sao

Đất Trùng Khánh

Giọng miền cao

Nghe hơi cứng

Câu hà lều nghiêng ngả

Lên Cao Bằng xin đừng làm lạ

Mời rượu cả chum mời quả cả cây

Có thương nhau anh mới đến đây

Đi qua bản không vào người già trách đấy

Tết tháng Giêng hẹn từ tháng bẩy

Tin nhau không nói nhiều lời

Lên Cao Bình đâu cũng gọi Nàng ơi

Lên Cao Bằng đâu cũng nhớ Người ơi.

Phố xưa

Ảnh sưu tầm

Phố xưa

Bây giờ vẫn như xưa

Những mái nhà nâu

Những cột nhà đen

Đêm đêm lép bép ngọn đèn

Tôi bước đi trên con đường xưa

Tránh đứa trẻ đang bò chơi bi

Tránh ông già lim dim sưởi nắng

Tránh ngươi xưa

Đầu đường, áo trắng

Con trên vai, đi thẳng, chẳng nhìn ai

Giận nhau lâu

Nhớ nhau dài

Tôi trở về tìm người xưa ở phố

Em gọi

Nhưng tôi không ngoái cổ

Giả vờ đi.

Cơn mơ ban mai

Chưa bao giờ tôi ngủ quên

Giấc mơ đang đẹp tôi ngủ trên lưng đèo

Ảnh sưu tầm

Có một chiều

Không nhớ chiều nào

Thung lũng A Sao hoa mua ngăn ngắt tím

Chị em tôi chơi trò đuổi nhau

Tóc chị vàng như nắng rơi sau

Tôi ù té nên mồ hôi trộm đổ

Có một đêm không nhớ đêm nào

Pháo nổ

Chị về nhà chồng

Tôi níu áo

Chị ơi

Chị mang theo cả những trò chơi

Tôi tha thẩn ngã ba ngày chợ

Chị gửi quà cho tôi đỡ nhớ

Quả cam vàng chị ở cùng tôi

Đang mơ màng tận nơi xa xôi

Thấy chị dậy khẽ khàng đun cám

Cái bé Thêm vừa đầy ba tháng

Cầm ảnh tôi

Nó mút

Thương chưa

Bấy giờ tốc tác hạt mưa

Đồng đội dậy rào rào cuốn võng

Chỗ mặt trời lên ì ầm tiếng súng

Giặc bắn từ ban mai nhằm trúng cơn mơ.

Lá vàng bay lại bay

Bạn ơi

Nhìn kìa

Hiu hiu gió rồi

Tôi lại nhớ một người

Ngày ấy tóc rất dài

Trời líu xanh

Rừng ngát thơm

Con đường bỗng dưng quanh

Bỗng dưng quành

Bỗng dưng co mình trên núi vắng

Người bước trước

Tôi bước sau

Giữ khoảng cách xa nhau đều đặn.

Ảnh sưu tầm

Ngày ấy

Buồn chưa thấy

Mặt đường in rời rạc

Những dấu chân bé xinh

Đi theo những dấu chân bé xinh

Ra đến cửa rừng thì nắng

Bây giờ

Người đi qua

Tôi đi lại

Mỗi người một ngày buồn

Đêm nói mơ một mình

Cứ như thế

Mẹ tôi nghe được

Có một ngôi nhà ướt

Đêm đêm mở cửa xanh

Bạn ơi

Nhìn kìa

Hiu hiu gió rồi

Tôi lại thấy một người

Cưỡi lá vàng bay lại.

Tên làng

Con là con trai của mẹ

Người đàn ông ở làng Hiếu Lễ

Ba mươi tuổi từ mặt trận về

Vội vàng cưới vợ

Ba mốt tuổi tập tành nhà cửa

Rào miếng vườn trồng cây rau

Hạnh phúc xinh xinh nho nhỏ ban đầu

Như mặt trời mới nhô ra khỏi núi

Ảnh sưu tầm

Con là con trai của mẹ

Người đàn ông ở làng Hiếu Lễ

Mang trong người cơn sốt cao nguyên

Mang trên mình vết thương

Ơn cây cỏ quê nhà

Chữa cho con lành lặn

Con là con trai của mẹ

Người đàn ông ở làng Hiếu Lễ

Lần đầu tiên ôm tiếng khóc lên ba

Lần đầu tiên sông núi gọi ông bà

Lần đầu tiên nhóm lửa trên mặt nước

Lần đầu tiên sứ sành rạn nứt

Lần đầu tiên ý nghĩ khôn lên

Ý nghĩ khôn lên nỗi buồn thấm tháp

Bàn chân từng đạp bằng đá sắc

Trở về làng bập bẹ tiếng đầu tiên

Ơi cái làng của mẹ sinh con

Có ngôi nhà xây bằng đá hộc

Có con đường trâu bò vàng đen đi kìn kịt

Có niềm vui lúa chín tràn trề

Có tình yêu tan thành tiếng thác

Vang lên trời

Vọng xuống đất

Cái tên làng Hiếu Lễ của con.

Nói với con

Ảnh sưu tầm

Chân phải bước tới cha

Chân trái bước tới mẹ

Một bước chạm tiếng nói

Hai bước tới tiếng cười

Người đồng mình yêu lắm con ơi

Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát

Rừng cho hoa

Con đường cho những tấm lòng

Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới

Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.

Người đồng mình thương lắm con ơi

Cao đo nỗi buồn

Xa nuôi chí lớn

Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn

Sống trên đá không chê đá gập ghềnh

Sống trong thung không chê thung nghèo đói

Sống như sông như suối

Lên thác xuống ghềnh

Không lo cực nhọc

Người đồng mình thô sơ da thịt

Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con

Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương

Còn quê hương thì làm phong tục

Con ơi tuy thô sơ da thịt

Lên đường

Không bao giờ nhỏ bé được

Nghe con.

Lời cây đàn tính

Ảnh sưu tầm

Cây đàn này đâu phải cây đàn

Bầu nước mắt trăm năm cười khóc

Cây đàn này đâu phải cây đàn

Bọc sinh nở, lời chào ly biệt

Vụt đứng lên cây đàn dìu dặt

"Đi như thế cho đến ngày nhắm mắt"

Ngôn ngữ cổ còn vài câu tích tịch

Hãy gẩy lên bất cứ nơi nào.

Lặng lẽ đêm

Trên đầu ta

Trăng khe khẽ sáng

Sương khe khẽ lắng

Mây khe khẽ trôi

Dưới lưng ta

Chiều khe khẽ thở

Trong ngực ta

Khe khẽ người

Ảnh sưu tầm

Nguồn: - Nhà thơ Y Phương

             - Tuyển tập Thơ Việt Nam 1975 - 2000, NXB Hội Nhà văn, 2001