THƠ PHẠM NGỌC CẢNH

Nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh
(1934 - 2014)

Ông sinh năm 1934, quê Hà Tĩnh, từng có thời gian lấy bút danh Vũ Ngàn Chi. 13 tuổi(1947) vào Vệ quốc đoàn. Cả hai cuộc chiến lớn ông tham gia bắt đầu từ chú liên lạc, rồi làm diễn viên, hồi ấy gọi là văn công. Ông làm thơ, viết kịch bản , viết thuyết minh... Được giao việc gì ông làm việc nấy, đầy lòng yêu và trách nhiệm.
Nhớ một lần ông cùng các anh: Ngô văn Phú, Hữu Thỉnh, Phạm tiến Duật, Nguyễn Bùi Vợi, Hà Đình Cẩn lên Việt Trì. Khi ấy tôi mới kết thúc việc sưu tầm, phục dựng các bài bản đánh trống đồng cổ từ mường về chừng hai năm, sống rất tự do. Ăn cơm, lĩnh lương thì Hội Văn nghệ. Làm việc thì nửa biên tập, nửa ất ơ cho Phòng Văn nghệ lại thuộc Ty Văn hóa. Đêm nghỉ lại, Nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh bảo, anh có bài thơ "Đêm nay mình ngủ cuối Phong Châu", làm lâu rồi, nhưng người ta bảo đọc chơi thì được, chứ in thì ngại. Những ngày tháng ấy rất kỳ quái. Hễ viết viếc gì cũng phải xem có vấn đề vu vơ nào không. Thơ, thơ hay, mà đọc cho nhau nghe thì thào, dè chừng, như đám làm bạc giả. Tôi bảo, để em in. Ông bảo, nó vu cho cậu tuyên truyền làm nản lòng người lính đang đánh nhau với Tàu thì bỏ mẹ. Bài thơ in trên Tạp chí Văn hóa Thông tin Vĩnh Phú, chả thấy ma nào hạch hỏi gì. Mấy cậu công an bên phòng An ninh chính trị giáp hàng kẽm gai hai Ty sang chơi, bảo tôi, số này, bài thơ của Phạm Ngọc Cảnh hay nhất. Người lính đi suốt mấy cuộc chiến giữ nước xin được một đêm, ngủ dưới bóng các Vua Tổ và mơ cái thời Vua còn được dân kính vì biết chia ngọt sẻ bùi với thảo dân, với sĩ tốt thì "ngại có vấn đề " là thế nào. Anh Khanh Trưởng phòng Văn nghệ khi ấy bảo tôi, cậu biên tập cái bài của anh Cảnh được khen quá. Hồi ấy tôi trẻ, còn hăng tiết lắm, được nhời, mũi cứ phập phồng y như mình là tác giả. Sau này, tôi từ Vũng Tàu ra làm thuê sơn bảo dưỡng bồn bể xăng dầu ở Đức Giang, cứ rảnh rỗi thì bon lên Khu tập thể Gỗ cầu Đuống chơi với ông, ông rất chiều. Lên chơi khách khí không ở lại ăn vài chén cơm, ông giận đùng đùng. Ông là người yêu bạn.
Ông đã đi xa, rất xa, đi lặng lẽ vào cõi người hiền. Cõi người hiền chắc chả phải đọc thơ thì thào, chả phải in thơ tù mù. Giờ lần giở lại 12 tập thơ, 3 tập bút ký ông tặng, tôi rất nhớ ông. Nhớ một nhà thơ đọc thơ như lên đồng. Và nhớ hơn, nhớ một tấm lòng, nhớ một con Người!
Hoàng Quý       

Đêm nay mình ngủ cuối Phong Châu

Đền Thượng Nghĩa Lĩnh - Ảnh sưu tầm

Thôi đừng hỏi vi sao nữa

đêm nay giấc ngủ mới mơ màng

đừng goị tán lá cọ về che cái tứ

đất quê mà, xin cho thơ lang thang

Gần hết đời người thấp thoảng dọc rừng hoang

ôm khẩu súng giấc mơ nào chẳng lửa

thèm một câu thơ cõng gió qua làng

ve vuốt mãi bàn tay tìm liếp cửa.

Nhưng thôi, đêm nay cho mình được ngủ

cuối Phong Châu sau cuộc chiến tranh này

mai biên giới phía nào gọi tên mình đến giữ

cũng xin đừng lay động giấc đêm nay

Dễ gì mơ thấy được dáng bàn tay

nâng ốc thổi thúc voi, chầu bãi đá

dễ gì mơ thấy được quả xôi đầy

Vua Hùng đón tấm lòng dân dã

Nhưng chắc gặp cửa sông ngoài Rạch Giá

nơi chúng mình thương mấy đứa không về

chân đèo Cù Mông, chân đèo Mụ Giạ

con suối ngầu hạt máu mọi miền quê

Hay thôi, cứ ôm nhau úp thìa mà nghe

hoa đại cuối sân đền đang rụng đấy

như có một thời vua sai tán lá cọ xòe

phe phẩy quạt vòm trời dâng ráng cháy

Mí mắt cuộn dòng Thao thuở ấy

và...

1977


Tháng bảy có gì mà anh mong

Mây lặng lờ qua cửa

về núi đón giông chiều

nhãn chùm em chia lửa

ngọt gì trong nắng thiêu

Ảnh sưu tầm

nỗi nhớ giật mình theo

phía em về náo nức

đẩy làm chi thuỷ triều

lên bờ anh rạn nứt

tưởng đâu còn điệp khúc

tháng bảy lắm mưa nguồn

cầu sang em ai buộc

mỏng mảnh liềm trăng suông

gió bỗng ghé môi hôn

chỗ nụ cười mát lại

quạt sẩy hết ngày buồn

gieo xanh bờ tím bãi

Nhớ mong gì tháng bảy

bão rập rình khơi xa

lũ rập rình vũng xoáy

ướt dầm dề câu ca

đắp lên triền đê ta

bốn bàn tay dẫu hẹp

bốn bàn tay xoè ra

bốn bàn tay nắm khép

để rồi khi ta biết

đêm tháng bảy rộng dài

anh mang về tha thiết

chút huy hoàng sao mai

Sẽ yên hàn nay mai

để em tròn tuổi nhớ

thoảng gió sang thơm hoài

chia anh cầm một nửa

tháng bảy dày nắng lửa

từ phía em anh về

bồng bềnh trong gió trở

anh mỉm cười im nghe.

1972


Sông Đuống

Chiều sông Đuống - Ảnh sưu tầm

Trăng mọc cuối vùng sông mình ở

nơi xa bè bạn vẫn trông về

dấu chân in một ngày xuống cỏ

thêm một ngày xanh thêm là quê

Thêm một lần đêm anh lắng nghe

trăng mọc phía này cũng khó nhọc

duỗi chân mình đo chân con đê

ngón chạm mùi bùn cơn lũ trước

Hơn nửa đời người anh cật lực

chưa quang đãng hết để trăng rằm

ván cầu còn sít vào chân bước

thương mỗi lần bạn muốn sang thăm

Chẳng nhớ vì sao anh yên tâm

thường trú được nửa đời với sóng

với nén hương em chia cho cầm

thơm vào hội tháng Tư của Gióng

Thế thôi ư, ơi em bé bỏng

cánh buồm xoay vướng chạm mây trời

nhưng mùa nước chảy thành sông Đuống

giọt nào không từ mắt anh rơi

Bấy nhiêu là giàu sang em ơi

ăn chẳng hết cái nhìn can đảm

mặc chẳng hết lá vườn giăng phơi

áo đi hội bụt may cho Tấm

Ngày nắng tắt gót chân anh lấm

ngoài sông con nước vẫn nghiêng chờ

anh không diệu vợi mà thương lắm

con sông của mình con sông thơ


Lục bát để dành

Đêm nào trời thật tròn trăng

mẹ đem câu hát này giăng lưới chờ

bắt cho con cả mùa thơ

mấy năm mẹ hát ầu ơ một mình

Ảnh sưu tầm

Đi vòng khắp nẻo hành tinh

bói đâu ra được như tình mẹ đây

mưa dồn bão đến bao vây

mẹ che khô tạnh hết ngày chờ con

Cha quen dành dụm nỗi buồn

mẹ đem phơi với khô giòn nắng trưa

bắt con tép mại làm vua

con cáy làm giặc con cua làm hề

Bắt con sông Mã lôi về

câu huầy dô ướt dầm dề trước sân

cha ngồi ngắm lại bàn chân

thầm mong nhớ mẹ lại thầm thương cha

À ơi...xong lại..ơi à

nhắc làm chi thuở xót xa con đường

trắng trôi lạnh cóng thang giường

đêm dài mong mỏi mẹ thường ru trăng.


Lý ngựa ô ở hai vùng đất

Ảnh sưu tấm

Anh lớn lên vó ngựa cuốn về đâu

gặp câu hát bền lòng giong ruổi mãi

đường đánh giặc trẩy xuôi về bến bãi

Lý ngựa ô em hát đợi bên cầu

Hoá vô tận bao điều mơ tưởng ấy

bao câu hát ông cha mình gởi lại

sao em thương câu lý ngựa ô này

sao anh nghe đến lần nào cũng vậy

sao chỉ thấy riêng mình em đứng đấy

chỉ riêng mình em hát với anh đây.

Làng anh ở ven sông

sắp vào tháng tư

mắt tình tứ rủ nhau về hội Gióng

mùi hương xông nụ cười lên nhẹ bỗng

ai chẳng ngỡ mình đang đi trong mây

ai chẳng tin mình đang rong ngựa sắt

cả một vùng sông ai chẳng hát

sao không nghe câu lý ngựa ô này.

Thế mà bên em móng ngựa gõ mê say

qua phá rộng duềnh doàng lên dợn sóng

qua truông rậm

đến bây giờ anh buộc võng

gặp mối dây buộc ngựa gỗc lim già

suốt miền Trung sông suối dày tơ nhện

suốt miền Trung núi choài ra biển

nên gập gềnh câu lý ngựa ô qua.

Anh đa tình nên cứ muốn lần theo

xấu hổ gì đâu mà anh giấu giếm

đêm đánh giặc mịt mù cao điểm

vạch lá rừng nhìn xuống quê em

mặt đất ra sao mà thúc vào điệu lý

khuôn mặt ra sao mà suốt thời chống Mỹ

lý ngựa ô hát đến mê người

mỗi bước mỏi bồn chồn về đó em ơi.

Hay vì làng anh ở ven sông

những năm gần đây tháng tư vào hội Gióng

đã hát quen lý ngựa ô rồi

khen câu miền Trung qua truông dài phá rộng

móng gõ mặt thời gian gõ trống

khen câu miền Nam như giục như mời

ngựa tung bờm bay qua biển lúa

ngựa ghìm cương nơi sông xòe chín cửa

tiếng hí chào xa khơi...

hay em biết quê anh ngoài đó

câu hát bắc cầu qua một thời quan họ

câu hát xui nhau nên vợ nên chồng

lý ngựa ô này hát theo đường đánh giặc

có điều gì như thể ẩn vào trong?

Em muốn về hội Gióng với anh không

để anh khoe với họ hàng câu lý ấy

em muốn làm dâu thì em ở lại

lý ngựa ô xin cưới sắp về rồi

đồng đội của anh đã chọn mùa thắng giặc

cũng sắp về chia vui.

2/1976

Nguồn: Tuyển thơ Phạm Ngọc Cảnh. nxb Hội Nhà văn 2014